تاریخچه عطر

عطر یا پرفیوم ، ادکلن و مواد خوشبو کننده امروزه یکی از فاکتورهای جذابیت است که رواج بسیار دارد. ممکن است بارها برایتان این سوال مطرح شده باشد که صنعت عطر سازی در چه زمانی رواج پیدا کرد؟ ترکیبات ادکلن یا مواد سازنده ادکلن ها و انواع عطر ها از چه عناصری است؟ نام انواع عطر ها یا اسامی عطر چگونه مشخص می شوند؟ دسته بندی عطر و ادکلن ها بر چه اساسی است؟ ساخت عطر شیمیایی از چه زمانی و در چه کشوری آغاز شد؟ و سوالات بیشمار دیگری در این زمینه! لازم به ذکر است که تهیه عطر و استخراج اسانس های معطر قدمتی طولانی در تاریخ دارد. گلاب و همچنین ادوات سفالین تقطیر از دیرباز در ایران و رم باستان وجود داشته که نشان دهنده استفاده از عطر و مواد خوشبو در تاریخ بشر است. در قرن 16 میلادی، کتابی به رشته تحریر درآمده است که در آن حدودا 60 گیاه اسانس دار و معطر معرفی شده بود. از قرن 18 میلادی شهر های گراس در فرانسه و کلن در آلمان محل تولید عطر و اسانس تا به امروز هستند. همچنین باستان شناسان سنگ نگاره هایی را کشف کرده اند که مصریان باستان را در حال تولید عطر نشان می دهد. در آثار ادبی و شعر شعرای ایرانی نیز مواد معطری مانند غالیه، دستنبو، شمامه، عبیر یافت می شود.

تاریخچه عطر و صنعت عطرسازی

قدمت استفاده از عطر در ایران

قدمت استفاده از مواد معطر در کشور ایران به حدود ۲۵۰۰ سال پیش باز می گردد. ایرانیان باستان اولین مردمانی بودند که از عطر و اسانسهای خوشبو به صورت تجملاتی و زینتی استفاده میکردند. در حدود صد سال قبل از میلاد مسیح ایرانیان جزء اولین تمدنهایی بودند که به تجملات اهمیت می دادند. آنها روزانه با مواد معطر و محلول هایی که امروزه آنها را به نام لوسیون میشناسیم،خود را شستشو میدادند و همچنین در نوشیدنیهای خود از اسانسهای معطر استفاده می کردند. باوجود اینکه هیچ مدرکی مبتنی بر تولید عطر در زمان امپراتوری پادشاهان ایرانی به دست نیامده اما چیزی که مسلم است این است که ایرانیان مبالغ هنگفتی برای خرید اسانسها از همسایگان خود پرداخت می کردند. اما تمدن های روم بودند که عطرسازی را به یک هنر واقعی تبدیل کردند هنری که امروزه به یکی از صنعتهای بزرگ و پردرآمد دنیا تبدیل شده است.

لازم به ذکر است که قرنها پیش از این نیز مصریان از موادی برای خوشبو کردن محیط در مراسم و آیین های مذهبی استفاده می کردند. در آن دوره، این مواد خوشبو تنها به آیینها و مراسم مذهبی اختصاص داشت. در آن دوران مواد خوشبو بیشتر به صورت عود سوزانده میشد. اما به تدریج مصریان دریافتند که از برخی از این مواد میتوان برای ساخت پماد جهت تسکین و درمان زخمهای پوستی نیز استفاده کرد.

پیدایش نخستین عطرها

نخستین عطرها در حدود ۴۰۰۰ سال پیش در بین النهرین کشف شدند و به صورت بخور تهیه می شدند.

مواد خوشبوکننده در ابتدا بسیار ساده و تنها مخلوطی از ادویه آسیاب شده بودند. این پودر آسیاب شده و نرم توسط یک مایع بهم می چسبیدند. بعدا متوجه شدند که اگر ادویه یا گلی را در چربی یا روغن بخیسانند، بخشی از ماده اصلی خوشبو در چربی یا روغن باقی خواهد ماند. بدین ترتیب از این زمان به بعد روغنهای دارویی و مرهمهای معطر معروف زمان بعد از میلاد مسیح ساخته شد.

کاربرد عطر در مراسم مذهبی

بنا به شواهد کشف شده، مواد معطر در زندگی مصریان باستان نقش مهمی ایفا می کرد. تا آغاز دوره طلایی مصریان، عطر تنها در مراسم مذهبی مصری ها و برای خدایان یا فراعنه مورد استفاده قرار می گرفت. اما پس از آن به تدریج صمغها، خوشبوکننده ها و روغن های معطر از انحصار روحانیون مصری خارج شد و مردم عادی موظف بودند حداقل هفته ای یک بار از این مواد استفاده کنند. همچنین به دلیل اینکه مصریان معتقد بودند که روح مرده ها به آسمان میرود، در هنگام مراسم مرده ها، نوعی صمغ قهوه ای رنگ مایل به قرمز یا زرد خوشبو را همواره در کوزه هایی در مقبره ها قرار می دادند.

آب و هوا و اقلیم مناسب مصر، آنان را قادر ساخت تا بتوانند از هند ادویه ها و مواد معطر زیادی مثل زنجبیل، فلفل و چوب صندل خریداری کنند و بدین ترتیب پیشرفت آنها در زمینه تولید مواد معطر سرعت بیشتری گرفت. امروزه نیز مصر در تولید اسانس های روغنی عطر که قسمت مهمی از مواد اولیه تولید عطر در دنیا را تشکیل میدهد، جایگاه ویژه ای دارند.

زادگاه عطر در مصر

صنعت عطر از مصری ها به یونانیان و رومیان رسید. محبوبترین گلها در نزد کرتیان گلهای سوسن و رز بود. آنان در تولید روغنهای گیاهی مانند روغن زیتون و روغن بادام تبحر داشتند، همچنین توانستند تولید روغن رازیانه و ریشه زنبق زرد را نیز به این صنعت اضافه کنند.

یونانیان اولین کسانی بودند که توانستند عطر مایع را به صورت مایع بسازند. البته این عطرهای مایع با آنچه امروز به عنوان عطر میشناسیم بسیار تفاوت داشت. این عطرها، پودرهای خوشبویی بودند که با روغن ترکیب می شدند و در آن از الکل استفاده نمیشد. یونانی ها بسیار به عطر علاقمند شده بودند و هزینه های بسیار زیادی را صرف واردات عطر می کردند. با توجه به اینکه یونانی ها در مصرف عطر زیاده روی میکردند، سولون، پادشاه قرن ششم در این کشور استفاده از عطر را از لحاظ قانونی ممنوع کرد تا در هزینه های وارداتی صرفه جویی شود. اما این ممنوعیت دوام چندانی نداشت.

همچنین تئوفراستوس دانشمندی است که در شهر آتن می زیست و درباره رایحه های مختلف، روغنها و منشأ گیاهی این رایحه ها و حتی درباره نوع درک ما از بوها نیز تحقیق و تفحس کرده و به ارتباط بین قوه چشایی و درک ما پی برده بود.

چگونه فرانسه به امپراتوری بزرگ عطرسازی تبدیل شد

در دوره رنسانس، در کشور ایتالیا نیز شهر های ونیز و فلورانس مراکز عطرسازی بودند. کاترین دمدیسی پس از ازدواج با هنری دوم، پادشاه آن زمان در فرانسه، عطرسازش را از ایتالیا با خود به فرانسه برد. کارگاه این عطرساز به وسیله یک راهروی مخفی به آپارتمان شخصی کاترین متصل میشد. به همین دلیل احتمال ربوده شدن فرمول عطرهای او وجود نداشت. در این زمان بود که فرانسه به امپراتوری بزرگ عطرسازی تبدیل شد. دربار فرانسه که در آن زمان علیرغم لباسهای با شکوه و کلاه گیس های زیبا، چندان به نظافت و ظاهر خود اهمیت نمی دادند، کم کم به مصرف کنندگان ثابت عطر یا پرفیوم تبدیل شدند.

این صنعت در عصر انقلاب فرانسه رشد صعودی خود را از دست داد. در این زمان، عطری به نام “گیوتین” به بازار معرفی شد که اطلاعاتی در مورد منشأ آن در دست نیست. اما در بین انقلابیون و مردم عادی بسیار پر طرفدار شده بود و از آن استفاده می کردند.

در زمان به قدرت رسیدن ناپلئون، صنعت عطرسازی فرانسه دوباره شکوفا شد و سیر صعودی به خود گرفت. شهری به نام گراسه در فرانسه بزرگترین محل تولیدکننده مواد اولیه عطرسازی بود که اسانس یاسمن، رز و پرتقال تولید می کرد. شهر گراسه، دارای اقلیمی بسیار مناسب، خاکی حاصلخیر و کوههایی بلند است که مانند حصاری بزرگ، اطراف این منطقه را فرا گرفته است. محلی طبیعی و  ایده آل برای رویش گلهایی از قبیل رز، یاس و اسطوخودوس که مواد اولیه در عطرسازی به حساب می آیند، ایجاد کرده است. این شهر تقریبا از سال ۱۷۲۴ میلادی در این زمینه فعالیت می کند.

در قرن هفدهم، تقریبا فرهنگ استفاده از بوی خوش و عطر در میان مردم رایج شد. محصولاتی مانند دستکش های معطر نیز در فرانسه روانه بازار شد. لازم به ذکر است که در سال ۱۶۵۶ نخستین صنف سازندگان عطر و ادکلن در فرانسه تأسیس شد. استفاده از عطر بیشتر از سایر نقاط جهان در فرانسه رایج شد. صنعتگران و مهاجران ایتالیایی که در آن زمان در تولید دستکش تبحر داشتند، از اسانس گلها برای خوشبو کردن دستکش های چرمی استفاده می کردند.

در عصر کنونی نیز کشورهای ایتالیا و فرانسه دو مرکز بزرگ تولید عطر و ادکلن در جهان به حساب می آیند. برندهایی مثل گوچی، لانکوم، لالیک، فراری، شنل، دیور، کرید، بنتلی، لوئه وه،  و… از برترین و مشهورترین برندهای عطرسازی در این دو کشور به حساب می آیند.